Maatwerk Magazine
Woensdag 24 juni nam Carry Goedhart, directeur Participatie en Decentrale voorzieningen bij het ministerie van SZW, het Maatwerk Magazine in ontvangst. Dat gebeurde tijdens de slotbijeenkomst van de City Deal Eenvoudig maatwerk in de Balie in Amsterdam. Het Maatwerk Magazine is een gezamenlijke uitgave van Agenda Stad en het Programma Sociaal Domein.
Kwetsbare mensen hebben regelmatig problemen op het terrein van bestaanszekerheid: een slechte woonsituatie, gezondheidsklachten, schulden en inkomensproblemen. De stress die dat oplevert staat participatie vaak in de weg.
Om dit te voorkomen, experimenteerden in de City Deal eenvoudig maatwerk 8 gemeenten samen met het Rijk en verschillende uitvoeringsorganisaties met vormen van maatwerk. De kern van maatwerk is: simpelweg doen wat nodig is en daarbij zo nodig denken buiten de paden van bestaande regels en budgetten. Voorbeelden daarvan staan in het magazine beschreven, evenals de randvoorwaarden en tips voor inzet van maatwerk.
Grootste belemmering voor maatwerk
Pieter Hilhorst, projectleider van de City Deal, vraagt de circa 180 online deelnemers: ‘Wat vormt voor jullie de grootste belemmering voor het bieden van maatwerk: inkomen en schulden, wonen, toegang tot tweedelijns zorg of gebrek aan vaardigheden van sociaal werkers?’ Daar hoeven de deelnemers niet lang over na te denken. Met stip op 1 staat: wonen. Veel sociaal werkers worden op dit thema regelmatig verlamd door het systeem.
Stel, je bent een sociaal werker met een caseload van 20 jongeren waarvan er 20 op een huis wachten. Maar je hebt niets te bieden, want de afdeling wonen geeft geen urgentieverklaring. ‘Dan wordt je werk er niet leuker op’, aldus Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden.
Het IPW organiseerde voor de City Deal Eenvoudig Maatwerk een topklas waar sociaal werkers ervaringen kunnen delen met maatwerk. Kruiter: ‘We hebben het wel over “eenvoudig maatwerk”, maar maatwerk bieden is ingewikkeld. Daarom hebben we een manifest gemaakt met 15 punten die nodig zijn voor het organiseren van maatwerk. Dan hoeven collega’s niet meer het gesprek te voeren: mag en moet maatwerk? En hoe kunnen we het organiseren?’
Ruimte voor professionals
Maatwerk is nodig als aanjager van de transformatie, stelt Kruiter. ‘Maar’, waarschuwt hij, ‘voor maatwerk is meer nodig dan lef en ruimte door professionals. Dat is veel te vrijblijvend – dan is het de schuld van de professionals als het niet lukt. Ook de wethouder, beleidsmaker en bestuurder zijn aan zet. Je hebt managers nodig die zeggen tegen sociaal werkers: 'Als jij als professional tot het oordeel komt “dit gezin heeft maatwerk nodig”, dan hoeven we niet nog eens te gaan toetsen. Alles begint in de uitvoering. Als je van sociaal werkers verwacht dat ze maatwerk bieden, dan moet je ze ook in de lead zetten.’
Maar niet alle sociaal werkers hoeven maatwerkspecialisten te worden. ‘Voor een groot deel van de vragen volstaat huidige wet- en regelgeving’, aldus Pieter Hilhorst. ‘Is maatwerk nodig, dan kunnen sociaal werkers er een maatwerkspecialist bijhalen. Het is een specialisme: behandel maatwerk dan ook als een vak met competenties en opleiding.’
Hulphond voor meisje met anorexia
Welk voorbeeld van maatwerk heeft jou het meest geraakt in het magazine?, vraagt Pieter Hilhorst, projectleider van de City Deal Eenvoudig maatwerk, aan Carry Goedhart. ‘Dat is het verhaal over het meisje met anorexia in Leeuwarden', aldus Goedhart. 'Door het maatwerkbudget dat de gemeente deelt samen met zorgverzekeraar De Friesland kan zij een hulphond krijgen om haar bij het dagelijkse leven te ondersteunen. Als zij niet eet, dan eet de hond ook niet. De hond is een niet evidence “beest”: het is een niet wetenschappelijk bewezen interventie, maar het werkt wel. Soms werken uitzonderingen.’
Landelijke Escalatietafel
‘Als mensen kampen met gestapelde problemen lukt het niet altijd om lokaal tot een goede oplossing te komen doordat regelingen tegen elkaar in werken’, vervolgt ze. ‘Daarom is er sinds vorig jaar de Landelijke Escalatietafel, een initiatief van het programma Maatwerk en Multiprobleemhuishoudens. We betrekken bestuurders bij complexe casussen die lokaal zijn vastgelopen. Samen kijken we waar het systeem in de weg zit om herhaling van vergelijkbare situaties te voorkomen. Een mooi voorbeeld daarvan staat beschreven in het magazine.'
Goedhart doelt op het artikel over de Utrechtse studente Bella (niet haar echte naam). Zij zorgt na de dood van haar moeder voor haar autistische halfbroer. Zij is volledig verantwoordelijk voor hem, ook financieel.
Na het overlijden van haar moeder zet de SVB de kinderbijslag stop. Daarmee vervalt ook het recht op kindgebonden budget. Door inzet van maatwerk door onder meer de SVB, Belastingdienst, jeugdhulporganisatie Spirit en de gemeente Utrecht kan haar halfbroer in zijn ouderlijk huis blijven wonen en krijgt Bella toch kinderbijslag en kindgebonden budget voor haar broer. In het Maatwerk Magazine wordt beschreven hoe dit proces verloopt.
Wet aanpassen
Goedhart is sceptisch om wet- en regelgeving te veranderen op basis van schrijnende casussen. ‘Het wordt er niet per definitie beter van door in de wet te gaan zitten typen’, aldus Goedhart. ‘We moeten bijvoorbeeld ook goed kijken naar de rol van sociaal werkers. Vaak is er meer mogelijk binnen wet- en regelgeving dan je denkt. Daarom is het zo belangrijk om voorbeelden van maatwerk te delen zoals in dit Maatwerk Magazine.'
