Creatief toewijzen van woningen aan dakloze jongeren in Utrecht
Jongeren onder de 23 jaar die beschermd wonen of verblijven in de maatschappelijke opvang en die zelfstandig kunnen wonen, moeten vaak lang wachten op een passende woning. Een samenspel van regels maakt het nagenoeg onmogelijk om een woning te vinden. De gemeente Utrecht probeert deze impasse op een slimme manier te doorbreken.
De woningnood belemmert de uitstroom van jongeren uit beschermd wonen. Deze constatering zal weinig verbazing wekken. De woningnood is groot. De verleiding bestaat om het te zien als een natuurverschijnsel waaraan weinig valt te veranderen. Pas bij nadere beschouwing blijkt dat de woningnood voor jongeren ook veroorzaakt wordt door regels voor de huurtoeslag. En dat een mogelijke oplossing weer wordt belemmerd door regels in de Participatiewet.
Een aantal jongeren wachtte al anderhalf jaar in de opvang op een woning
Bregje Spaans werkt voor de gemeente Utrecht. Ze heeft als taak om oplossingen te vinden voor dakloze jongeren. Ze loopt steeds aan tegen het gebrek aan geschikte woningen voor jongeren die kunnen uitstromen. Ze was dan ook blij toen woningcorporatie Mitros bereid was om woningen die op termijn gesloopt zouden worden in de tussentijd toe te wijzen aan jongeren die uit beschermd wonen kwamen. ‘Het was een buitenkans, want ik had een aantal jongeren die soms al anderhalf jaar in de opvang zaten te wachten op een woning.’
Huurtoeslag
De jongeren zouden – met ambulante hulpverlening – een paar jaar in de sloopwoningen kunnenverblijven, om dan door te stromen naar een reguliere woning. Al snel kwam een knelpunt aan het licht. Voor jongeren onder de 23 jaar geldt als voorwaarde voor het ontvangen van huurtoeslag dat de huur niet hoger mag zijn dan 442,46 euro per maand.
In Utrecht zijn er nauwelijks woningen met een huur onder die huurgrens. Het betekent dat jongeren die dakloos zijn en van bank naar bank hoppen, of in beschermd wonen of de opvang zitten, geen kant op kunnen. Ook de huren van de door Mitros aangeboden woningen waren te hoog: ongeveer 650 euro per maand. Dat levert een gat op in het budget van de jongeren van een slordige 400 euro per maand: de huur is 200 euro hoger dan passend en de misgelopen huurtoeslag bedraagt ongeveer 200 euro.
Maatwerkpotje voor dakloze jongeren
Spaans heeft toen vanuit een potje dat was ingesteld voor maatwerk voor dakloze jongeren een uitzondering gemaakt. Ze heeft die 400 euro per maand betaald uit dat potje. Dit maatwerk viel ook goed te legitimeren. Het waren jongeren die een urgentiebewijs hadden gekregen en de maatschappelijke kosten voor deze oplossing waren veel lager dan de kosten van beschermd wonen. Beschermd wonen kost meer dan tien keer zoveel als de oplossing die Spaans had bedacht. Tel uit je winst.
Het potje voor de dakloze jongeren was verbonden aan een project en dus tijdelijk beschikbaar. Spaans is daarom op zoek gegaan naar een structurele oplossing. Ze is het gesprek aangegaan met haar collega’s van de afdeling Werk en Inkomen. Als mensen door een inkomensdaling klem komen te zitten, kan de gemeente een woonkostentoeslag toekennen.
De maatschappelijke kosten voor deze oplossing waren veel lager dan de kosten van beschermd wonen
Spaans had een jongere die binnen een jaar 23 jaar zou worden. Vanwege haar persoonlijke problematiek was het belangrijk dat zij in één keer op de juiste plek terecht zou komen en niet eerst een tijdelijke woning zou krijgen. Spaans: ‘Mijn collega’s van Werk en Inkomen hebben toen geweldig meegedacht. Zij heeft een woonkostentoeslag gekregen. Normaal hoort daar een verhuisplicht bij. Die gold niet voor haar.’
Wachten op een woning in de opvang
Voor Spaans was het duidelijk dat ze niet te maken had met een knelpunt waar een enkele jongere mee te maken had, maar met een patroon. Ze heeft uitgezocht hoeveel jongeren in Utrecht onder de 23 jaar nu in de opvang of beschermd wonen zitten, en die wachten op een woning. Dat bleken er 24 te zijn.
Ze heeft daarop een plan gemaakt om voor de hele groep een oplossing te vinden. Woningcorporatie Mitros heeft een project De Generaal waar tien jongeren die uitstromen uit de opvang terechtkunnen. Ook daar is de huur te hoog (633 euro per maand). Spaans heeft berekend dat als je voor 24 jongeren een overbrugging wilt regelen je op een bedrag komt van ongeveer 250.000 euro. Tot nu toe is het haar nog niet gelukt om steun te krijgen voor haar plan. Het eerste idee was om gewoon 24 keer te doen wat nu al een keer is gedaan: een woonkostentoelage toekennen.
Alleen kan dat niet. Een voorwaarde voor de woonkostentoeslag is, net als met de bijzondere bijstand, dat er een individuele beoordeling plaatsvindt. De Participatiewet biedt geen mogelijkheid voor categoriaal beleid: voor deze categorie kennen we altijd dit toe.
Participatiewet aanpassen
Het zou goed zijn als de Participatiewet aangepast wordt zodat dit wel mogelijk is. Maar daar kan Spaans niet op wachten. Ze is daarom gaan kijken of er dekking kan worden gevonden in de begroting voor zorg. Het is een voorstel met een grote maatschappelijke waarde. Voor elke jongere die zo onder dak kan komen, zijn de kosten om iemand in de opvang of beschermd wonen te laten zitten tien keer zo hoog als de kosten voor de overbruggingssteun. Toch heeft de directie voor maatschappelijke zorg hier nog geen budget voor kunnen vrijmaken.
Een nog structurelere oplossing is natuurlijk dat de regels voor de huurtoeslag gaan veranderen. Dat heeft minister Hugo de Jonge van Wonen inmiddels ook bedacht. Hij heeft aangekondigd dat de leeftijdsgrens voor het ontvangen van de reguliere huurtoeslag omlaaggaat van 23 naar 21 jaar. Voor deze groep geldt binnenkort dus niet langer een huurgrens van 442,46 euro. Dat betekent dat het plan van Spaans niet structureel geld kost, maar alleen tijdelijk. Spaans hoopt dat het hierdoor makkelijker is voor het college van burgemeester en wethouders van Utrecht om “ja” te zeggen tegen haar plan.
Dit artikel verscheen eerder in het Maatwerk Magazine