Een (brief)adres voor iedereen: hoe pakt de gemeente Den Haag dit aan?
Geen jongeren die noodgedwongen op straat of langer dan drie maanden in de daklozenopvang leven. Dat is de ambitie van het actieprogramma dak- en thuisloze jongeren van de gemeente Den Haag. Eén van de actiepunten is al enige tijd het geven van een briefadres aan álle dak- en thuisloze jongeren. Dus ook aan jongeren die tijdelijk bij vrienden of familie wonen maar zich daar niet kunnen inschrijven.
Daarmee liep de gemeente Den Haag vooruit op een wijziging in de Wet basisregistratie personen (BRP). Gemeenten zijn sinds 1 januari van dit jaar verplicht om alle mensen die rechtmatig in de gemeente verblijven en geen woonadres hebben in te schrijven in de BRP op een briefadres.
De wetswijziging daagt gemeenten uit om (opnieuw) te kijken naar het proces rond briefadressen en het voorkomen van dakloosheid. Denk aan de samenwerking tussen de afdelingen Burgerzaken, Werk en inkomen en Wmo, en de daklozenopvang of hulpverlening. Den Haag kiest er dus al enige tijd voor om alle dak- en thuislozen een briefadres te verstrekken.
Zoals Rick Vink (25). Toen Vink in april binnenliep bij het dak- en thuislozenloket aan de Binckhorstlaan in Den Haag, had hij geen verwachtingen anders dan dat hij hier een briefadres kon aanvragen. Dat is een adres waar de overheid iemand zonder woonadres kan bereiken. Enkele maanden later heeft hij een woning via Woonnet Haaglanden. Zijn uitkeringsaanvraag is bijna goedgekeurd en er lopen kansrijke sollicitaties. Dat alles startte bij het ‘briefadresloket’.
Hoe zit dat? Vink was dakloos en had een briefadres bij de gemeente nodig. Kunnen dak- en thuisloze mensen niet hun post bij familie of vrienden ontvangen, dan kunnen ze een briefadres bij de gemeente aanvragen. Geen briefadres betekent ook geen uitkering, geen zorgverzekering, geen (schuld)hulpverlening en geen arbeidscontract. Een briefadres is dus essentieel om je leven weer op de rit te krijgen.
Andere jongeren vallen in de oude situatie tussen wal en schip omdat ze wél een briefadres nodig hebben maar bijvoorbeeld geen uitkering of wel een vaste slaapplek hebben en zich daar niet kunnen inschrijven vanwege bijvoorbeeld schulden.
400 dakloze jongeren per jaar
In Den Haag worden er jaarlijks 400 jongeren tussen de 18 en 27 jaar dak- of thuisloos. ‘En dat aantal moet naar nul’, stelde voormalig wethouder Bert van Alphen in een brief over het actieprogramma dak- en thuisloze jongeren aan de gemeenteraad (zie kader). Daarmee sluit de gemeente Den Haag aan bij de ambitie van het landelijk actieprogramma van het ministerie van VWS.
Waarom geven gemeenten alle dak- en thuisloze jongeren niet ‘gewoon’ een briefadres? Gemeenten moeten volgens de Wet Basisregistratie Personen weten wie er binnen hun gemeentegrenzen wonen, en wie dus een beroep mogen doen op voorzieningen als bijstand of schuldhulp in hun gemeente. Maar mensen die dakloos zijn verblijven meestal overal en nergens.
Die wet is sinds 1 januari dus aangepast als het gaat om het verstrekken van briefadressen. Het niet verstrekken van een briefadres door gemeenten is één van de oorzaken van dakloosheid. Dat constateert de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) in het rapport ‘Herstel begint met een huis’.
Ook kan een briefadres fraude in de hand werken. Mensen die samenwonen kunnen bijvoorbeeld een briefadres aanvragen om hun eenpersoons huur- en zorgtoeslag te behouden. Gemeenten werden regelmatig op hun vingers getikt dat ze te gemakkelijk briefadressen verstrekten. Maar voormaloig wethouder Bert van Alphen is een groot voorstander van een briefadres voor alle jongeren en wil hierbij uitgaan van vertrouwen.
Wat is nu het verschil met voorheen?
Tot begin dit jaar zou het zo gegaan zijn: een dakloze jongere vraagt een daklozenuitkering aan en toont aan dat hij echt geen vast onderdak heeft. Hij vult een formulier in en ontvangt zijn briefadres binnen 5 tot 10 werkdagen – dat kunnen instanties zoals UWV, Belastingdienst en CJIB gebruiken voor hun post aan Vink. Eens in de twee weken kan hij zijn post komen ophalen. Het briefadres is geldig voor zes maanden.
Andere jongeren vallen in de oude situatie tussen wal en schip omdat ze wél een briefadres nodig hebben maar bijvoorbeeld geen uitkering of wel een vaste slaapplek hebben en zich daar niet kunnen inschrijven vanwege bijvoorbeeld schulden.
Extra hulp en welke hulp nodig?
Sinds 1 januari dit jaar kunnen álle dak- en thuisloze jongeren tussen de 18 en 27 jaar bij het dak- en thuislozenloket terecht voor een jongerenbriefadres. Consulenten Jermi Brussee, Petra Dijkhuizen en Tanja Nijmeijer bepalen in een gesprek van 20 minuten of het briefadres verstrekt kan worden en welke hulp nodig is. Ook als je niet in de maatschappelijke opvang zit en geen uitkering krijgt, kom je in aanmerking voor een briefadres.
De consulenten jongerenbriefadvies helpen de jongeren zo nodig bij hun inschrijving bij Woonnet Haaglanden en ze hebben een lijst met betrouwbare makelaars beschikbaar. Ook ondersteunen ze bij het aanvragen van bijvoorbeeld bijstand, een zorgverzekering of met het invullen van andere documenten. En ze verwijzen door naar bijvoorbeeld Budgetbeheer of de afdeling schuldhulpverlening van de gemeente.
Rick (24): ‘Zonder de mensen van Briefadres was ik niet zover geweest als ik nu ben’
‘Zo willen we voorkomen dat jongeren afglijden en alsnog hun baan of woonplek kwijtraken’, vertelt Brussee. ‘Neem de geldproblemen, die zijn bij deze jongeren vaak nog niet enorm. Dan is dit het moment om daar met een paar eenvoudige ingrepen relatief snel vanaf komen.’
De consulenten bellen de jongeren om de drie maanden om te bespreken hoe het gaat en of ze nog iets kunnen betekenen. ‘Uiteraard kun je altijd eerder bij ons terecht, bijvoorbeeld als je eens in de twee weken je post komt ophalen. Maar je kunt ook gewoon appen of bellen’, zegt Dijkhuizen.
Vink is blij met de hulp van het dak- en thuislozenloket: ‘Ik had niets verwacht en nu bleken dit heel aardige mensen die me enorm hebben geholpen. Ook emotioneel. Ik voelde me gewoon erg op m’n gemak bij hun. Zonder hen was ik niet zover geweest als ik nu ben.’ Dijkhuizen: ‘Rick is een van onze succesverhalen. Hij stond er ook echt voor open – dat geldt natuurlijk niet voor iedereen die hier langskomt. Wij hebben hem een zetje kunnen geven; verreweg het meeste heeft hij zelf gedaan.’
Structureel maken
Van de ongeveer 120 jongeren die zich sinds januari hebben ingeschreven voor een briefadres, zijn er 10 doorgestroomd naar een woning. ‘Moeilijk te zeggen of dat veel of weinig is, gegeven de slechte woningmarktsituatie voor jongeren in Den Haag’, vertelt Brussee. ‘Maar het feit dat we in vijf maanden 120 jongeren in ieder geval enigszins hebben kunnen bereiken en helpen, dat is wel een succes te noemen.’
Actieprogramma dak- en thuisloze jongeren Den Haag
Naast het toekennen van het briefadres zet de gemeente Den Haag sinds januari 2021 nog 8 interventies in om dak- en thuisloze jongeren te ondersteunen. Zo maakt de gemeente makkelijk toegankelijkere informatie voor jongeren die dak- of thuisloos zijn. Ook realiseert de gemeente 24- uurs opvang voor jongeren en 375 woonplekken voor jongeren. Daarnaast krijgen 100 dak- of thuisloze jongeren tussen 18-21 jaar een stabiel inkomen waarmee zij zonder stress aan hun toekomst kunnen bouwen en krijgen 80 jongeren een maatwerkbudget om hun toekomstplan te realiseren.
Dit artikel verscheen eerder in het Maatwerk Magazine
Lees meer op over de wetswijziging en het verstrekken van briefadressen op de website van Divosa