Coalities tegen gezondheidsverschillen: ‘Crisis ombuigen naar kans’
Grote verschillen in gezondheid en levensverwachting tussen mensen met verschillende sociaaleconomische achtergronden verminderen. Dat is het doel van het traject Terugdringen gezondheidsverschillen van het Programma Sociaal Domein. Door samenwerking en het bouwen van zogeheten coalities, met organisaties in onder andere het medisch en sociaal domein, werken de betrokken gemeenten hieraan. Tijdens een online masterclass bespraken ze onlangs hun aanpak. Wat werkt en wat niet? “Integraal en adaptief samenwerken” zijn de sleutelwoorden. Maar wat is dat precies?
De huidige coronacrisis kan een dubbele crisis betekenen voor kwetsbare mensen. Niet alleen worden ze, door hun leefstijl en gezondheid, vaker ernstig ziek door het virus, ook de economische crisis als gevolg van de pandemie zal deze groep extra hard raken.
Directeur José Manshanden van de GGD Amsterdam windt er in haar inleiding van de online masterclass geen doekjes om: de pijn van deze crisis zal vooral door de al kwetsbare groepen in de samenleving worden gevoeld. Maar, zegt zij: ‘De professionals die zich inzetten om gezondheidsverschillen te verkleinen kunnen van deze crisis ook een kans maken.’
Preventie en levensstijl
De crisis heeft verschillende partijen, in het medische en sociale domein, nog meer doordrongen van het belang van volksgezondheid, zegt Manshanden. ‘Ik hoor nu veel meer bestuurders in Amsterdam, bij de gemeente, ziekenhuizen en zorgverzekeraars, praten over het belang van preventie en levensstijl. En door de crisis werkt iedereen ineens samen. Het eigen belang wordt even opzijgezet. Integraal samenwerken in het belang van de volksgezondheid heeft een enorme boost gekregen door deze pandemie. We kunnen er nu voor zorgen dat we deze integrale samenwerking vasthouden.’
Manshanden ziet dat gemeenten nu al kijken naar wat de meest kwetsbare mensen nodig hebben. Nu, maar ook volgend jaar als de economische gevolgen nog meer zichtbaar en voelbaar zullen worden. ‘Mijn hoop is dat we met dit doel voor ogen goede coalities vormen. Laten we de aandacht voor preventie benutten.
Er zijn geen korte interventies nodig, maar langjarige aandacht om te zorgen dat de kansenongelijkheid niet verder toeneemt. We gaan een zorgelijke tijd tegemoet. Maar nogmaals, er is nu bestuurlijke aandacht voor het onderwerp. Het gaat niet vanzelf, laten we proberen die aandacht te benutten. Samenwerken aan preventie zijn daarbij de sleutelwoorden.’
‘Laten we proberen de bestuurlijke aandacht te benutten om te voorkomen dat kwetsbare mensen dubbel worden geraakt door deze crisis’
Storyflow
Maar hoe smeedt je goede coalities, solide samenwerkingen waarbij iedereen aan hetzelfde doel werkt? Bijvoorbeeld door avontuurlijk te denken waardoor een project of samenwerking focus en vleugels krijgt. Saskia Ramakers en Jeroen Janssen van UpDate Communicatie vertellen over de Story Flow-methode en hoe die kan worden ingezet in samenwerkingsverbanden.
Deze methode beschrijft een lemniscaat waarbij de deelnemers eerst vanuit het hart bedenken wat nodig is om het verschil te maken. Daarna wordt vanuit het hoofd gekeken hoe je dit idee vorm kunt geven. Samen met inwoners en professionals verkennen en leren is onderdeel van de aanpak, evenals tegenwind opzoeken en samen keuzes maken.’
Ramakers: ‘Waardoor wordt tijdens een crisis samenwerken ineens eenvoudig? Er staat ineens iets op het spel. Daar moet je op reageren. Sterker, samen kan je ineens bergen verzetten. Je kan het ook toepassen in projectteams en daarmee de dynamiek en focus versterken. De Story flow-methode helpt om een groep op een andere manier te begeleiden. Niet het doel staat centraal, maar de energie van de groep. Veiligheid, betrokkenheid, uitdaging en besluitvaardigheid zijn de uitgangspunten.’
Kansrijke start
Hoe dat werkt vertelt Marijana Laus, één van de projectleiders Kansrijke Start van de lokale coalitie Kansrijke Start Tilburg. De samenwerkingspartners uit het medisch en sociaal domein – zoals gemeente, wijkteams, kraamzorg, de verloskundige zorg, de jeugdgezondheidszorg, welzijnswerk – pasten de principes van Story Flow toe bij hun aanpak.
‘De opdracht van de gemeente aan de coalitie was: ga het anders doen. Zorg dat kinderen in de wijk Groenewoud een kansrijke start krijgen.’ In een goed verhaal is altijd sprake van een verstoring van de balans bij de ‘hoofdrolspeler’ van het verhaal. Je gaat samen de uitdaging aan om de verstoring te herstellen.
Samen bedacht de projectgroep het archetype Chantal, geboren in Groenewoud in Tilburg, een wijk met veel werklozen, achterstanden en gezondheidsproblemen. De kans is groot dat Chantal zich niet optimaal kan ontwikkelen, eerder gezondheidsproblemen krijgt en uiteindelijk zelfs een paar jaar eerder komt te overlijden. Gaat het ons lukken om het vertrouwen van de ouders van Chantal te winnen en in goede samenwerking met het gezin en elkaar ervoor te zorgen dat Chantal een kansrijke start krijgt? Op deze manier denken, zorgt voor een andere dynamiek.
Sterk team
De middag werd afgesloten met een presentatie van Egon Hoppe, partner bij consultancybureau Deloitte en voormalig Commandant bij de Marechaussee. ‘Wat is de grootste uitdaging bij een samenwerking? Hoe benut je de onderlinge verschillen zodat je een sterk team wordt?’
Volgens Hoppe zijn drie elementen daarbij van belang. ‘Je moet je bewust zijn van je gedeelde taak als team. Wat is je toegevoegde waarde? Daarnaast: heb je de juiste mensen aan tafel, met de juiste vaardigheden en expertise? En het derde element: klimaat. Hoe werk je samen als team?’
Een gezamenlijke richting en een heldere opdracht zijn het meest samenbindend voor een team. ‘Vertrouwen is daarbij cruciaal’, zegt Hoppe. ‘Leer elkaar kennen terwijl je met elkaar aan de slag bent en reflecteer op wat je doet. Dat zal elk team ten goede komen, of je nou bij Defensie werkt of samen gezondheidsverschillen wil verminderen.’
Tips voor het smeden van sterke coalities met een gezamenlijk doel:
· Werk vanuit de story Flow-methodiek: ga met het projectteam het avontuur aan. Bedenk eerst vanuit het hart oplossingen en daarna vanuit het hoofd.
· Zorg dat het archetype “Chantal”, een meisje geboren in een achterstandswijk, altijd binnen de coalitie aan tafel zit: wat gaan we doen om Chantal te helpen?
· Wees je bewust van je gedeelde taak als team. Wat is je toegevoegde waarde?
· Zorg dat de juiste mensen aan tafel zitten, met de juiste vaardigheden en expertise.
· Zorg voor een goed werkklimaat. Hoe werk je samen als team?