Het Eenvoudig Maatwerk Manifest
Woensdag 24 juni vond de (online) slotbijeenkomst plaats van de City Deal en ons traject Eenvoudig Maatwerk in De Balie in Amsterdam. Albert Jan Kruiter van het Instituut voor Publieke Waarden presenteerde er het zogenaamde Eenvoudig Maatwerk Manifest. Wat is het? En waarom is er een manifest nodig?
Lees hier meer over (het vervolg van de) City Deal Eenvoudig maatwerk en het Maatwerk Magazine dat onlangs verscheen met opbrengsten van de City Deal.
‘Het maken van Eenvoudig Maatwerk is noodzakelijk’, stelt Kruiter. ‘Omdat maatwerk huishoudens met meerdere problemen die zijn vastgelopen weer perspectief kan bieden. Bovendien kan dat vaak rechtvaardiger en rendabeler dan standaardvoorzieningen. En belangrijker: met maatwerk krijgen gezinnen weer regie over hun eigen leven. Het eenvoudiger maken van het maken van maatwerk is dus ook van belangrijk voor het sociaal domein van de toekomst.’
Toch is er nog veel verwarring is over maatwerk. Wat is het? Moet iedereen het kunnen? Is het altijd nodig? Juist die verwarring maakt maatwerk vaak onnodig complex.
Om die reden heeft de topklas Eenvoudig Maatwerk het Maatwerk Manifest opgesteld. ‘Omdat we maatwerk verder willen brengen dan een slogan. Willen we maatwerk verder brengen, dan is het belangrijk voor professionals, teamleiders, managers, bestuurders en politici om de volgende 15 punten te omarmen. Als het sociaal domein een kerk zou zijn, zouden we ze op de muur timmeren’, aldus Kruiter.
Wat
Wat is maatwerk? Een middel om mensen verder te helpen en regie over hun eigen leven te geven
1. Maatwerk is de oplossing voor mensen met problemen als andere oplossingen niet werken.
2. Goed maatwerk vergroot het perspectief van mensen en de regie over hun eigen leven.
Waarom
Waarom is maatwerk nodig? Om de transformatie in het sociale domein aan te jagen
1. Gezinnen met meerdere problemen passen vaak niet in de standaard oplossingen en voorzieningen die de overheid biedt. Maatwerk kan ze perspectief bieden en een doorbraak in vastgelopen situaties.
2. Het maken van maatwerk is ook een manier om de sociale basis te versterken en de transformatie te versnellen.
3. Het maken van maatwerk is een manier om mensen met problemen beter, goedkoper en duurzamer te helpen en tegelijkertijd te innoveren, te ontwikkelen en de transformatie sociaal domein voort te stuwen.
Wanneer
Wanneer is maatwerk nodig? Voor problemen waar de standaard geen oplossing voor is en schaarste niet de oorzaak is
4. Maatwerk is lang niet altijd nodig. Standaard voorzieningen bieden vaak een oplossing, maar worden nog lang niet altijd goed gevonden of benut.
5. Maatwerk is nodig als standaardvoorzieningen niet voorradig zijn of niet snel genoeg geleverd kunnen worden.
6. Maar ook tegen schaarste (woningen, wachtlijsten in de zorg) is maatwerk in veel gevallen niet opgewassen
Wie
Wie maakt maatwerk? Maatwerk is een specialisme dat op de werkvloer ontwikkeld wordt door activistische en onderzoekende professionals
7. Maatwerk maken is een vak, een specialisme. Er is veel kennis voor nodig over standaarden, alternatieven en mogelijk. Niet iedereen kan het, het is geen truc. Eenvoudig maatwerk maken, is verre van eenvoudig.
8. Maatwerk maken vereist actie en reflectie. Maatwerk makers doen en denken. Het zijn actieonderzoekers. Door maatwerk te maken onderzoeken ze in de praktijk of dat lukt. Maatwerkmakers zijn activist en onderzoeker.
Randvoorwaarden
Wat is er nodig voor maatwerk? Tijd, capaciteit en vertrouwen
9. Tijd: maatwerk maken kost tijd. Veel meer tijd dan het uitvoeren van standaarden. 30:5 is een goede rekenregel (waar 30 een standaardcaseload is en 5 een maatwerkcaseload)
10. Capaciteit: Om die tijd in maatwerk te kunnen steken is er capaciteit nodig. Professionals moeten niet zozeer ‘ruimte pakken’ of ‘lef hebben’, maar tijd en budget krijgen. Vooral het uitvoeren, het regelen van maatwerk is arbeidsintensief.
11. Vertrouwen: Maatwerkspecialisten die vertrouwen krijgen van gemeenten en maatschappelijke partners kunnen meer en beter maatwerk maken. Maatwerk wordt echter nog steeds systemisch en institutioneel gewantrouwd. Juist daarom kost het veel tijd en capaciteit.
Organisatie
Hoe organiseer je maatwerk? Door het te mandateren, het te zien als specialisme, er van te leren en beleid en politiek er ook een rol in te laten spelen.
12. Mandaat: Maatwerkspecialisten hebben mandaat: het maken van maatwerk is niet langer hiërarchisch ondergeschikt aan het uitvoeren van de standaard (maatwerkspecialisten hoeven geen goedkeuring te krijgen van wmo-, pwet-, of jeugdwet consulenten bijvoorbeeld). Mandaat werk het beste in de vorm van bureaucratievrij geld.
13. Specialist: Wijs maatwerkspecialisten aan. Het maken van maatwerk is een vak. Het erkennen, herkennen en ontwikkelen van kwalitatief hoogwaardig maatwerk dus ook. Maatwerkspecialisten kunnen maatwerk in teams aanjagen en toezien op de kwaliteit er van. Wat is de eerste gemeente met een afdeling maatwerk en een directeur maatwerk?
14. Lerende organisatie: Publieke organisaties die bereid zijn te leren van maatwerk kunnen het maken van maatwerk benutten om de transformatie in het sociale domein verder te brengen en de sociale basis op orde te krijgen.
15. De verantwoordelijkheid voor het maken van maatwerk wordt nog te vaak over de schutting naar de uitvoering gegooid. Vooral als standaardvoorzieningen blijken tegen te vallen (lees: wachtlijsten, tekorten). Maatwerk kan nooit alleen een uitvoeringstaak zijn. Ook politiek en beleid zijn er voor nodig.