Podcast #6: Hoe bouwen we een sterke sociale basis voor ouderen?
Het was een van de doelen van de decentralisatie van het sociaal domein: het versterken van de beweging dat ouderen langer thuis kunnen blijven wonen. Dat vraagt onder andere om een sterke sociale basis voor ouderen. Maar hoe bouwen we die? In deze podcast schetst Marieke Kleiboer, directeur maatschappelijke ondersteuning bij het ministerie van VWS, de maatschappelijke context van deze discussie. Jenny Zwijnenburg en Sjef van der Klein, beide sociaal werker van het jaar, vertellen vanuit hun praktijkervaring wat de beste bouwstenen zijn voor een solide sociale basis. En Frans Swinkels en Jeroen Verburg, van respectievelijk gemeente Tilburg en gemeente Dronten, vertellen hoe hun gemeenten werken aan een sterke sociale basis voor ouderen.
> Beluister de podcast over een sterke sociale basis in de serie Zaaigoed.
‘Als mensen ouder worden, blijven ze het liefst in hun eigen omgeving’, trapt Marike Kleiboer de podcast af. ‘Wat is daarvoor nodig?’ Allereerst natuurlijk praktische dingen zoals winkels en medische zorg in de buurt, een toegankelijke woning die schoongehouden wordt en hulp als mensen niet meer goed zelf uit de voeten kunnen.
Sociaal contact
Frank Swinkels, lid van de concerndirectie gemeente Tilburg: ‘Je gunt mensen dat ze in hun eigen omgeving een leuk leven hebben. Dat ze een fijn netwerk hebben en prettig kunnen leven.’ Voor dit prettige leven is meer nodig dan praktische oplossingen. Jenny Zwijnenburg: ‘Mensen hebben ontmoetingsplekken nodig. Ze moeten met elkaar in contact kunnen komen, vertrouwde mensen in hun omgeving hebben.’
Gemeente als verbindende partij
Gemeenten zetten nu expliciet in op dit contact. Maar hoe doe je dat? Zwijnenburg: ‘Je moet als gemeente de verbindende partij zijn en bijvoorbeeld kennis hebben van alle clubs en individuen – professioneel én informeel – om de ouderen heen. En je moet natuurlijk weten met welke ouderen je allemaal te maken hebt.’ Sjef van der Klein: "Dé oudere bestaat niet. Het heeft geen zin om mensen in hokjes te duwen, maar je kunt wel bepaalde typologieën inschatten.’
Er zijn drie typologieën geïdentificeerd, op basis waarvan een gemeente de algemene behoeften van ouderen in kaart kan brengen. Daaromheen kan de gemeente netwerken opbouwen. Van der Klein: ‘Idealiter heb je een gouden driehoek van huisarts, wijkverpleegkundige en sociaal werker. Maar als er geen praktijk is die op die manier wil werken, of de wijkverpleging heeft geen tijd, daar ga je al met je driehoek.’
Sociaal werk als leidende partij
Gemeente Tilburg, waar ook Sjef van der Klein werkt, heeft daarom het sociaal werk in positie gebracht. Van der Klein: ‘Ik ben het aanspreekpunt in de wijk. Het gaat om kennen en gekend worden. Er zijn warme plekken nodig waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. Ik ken veel mensen, op die manier kun je heel snel heel veel doen voor ouderen.’
“Werken aan de sociale basis van ouderen vergt een nieuwe rol van ons als gemeente. We moeten veel meer durven loslaten”
Jeroen Verburg, beleidsmedewerker sociaal domein bij de gemeente Dronten: ‘Het vergt een nieuwe rol van ons als gemeente. We moeten veel meer durven loslaten. We zijn dus niet meer de leidende partij, maar dat biedt ons juist mogelijkheden om verantwoordelijkheid terug te leggen in de samenleving.’
Positieve gezondheid
Zwijnenburg: ‘Door arts Machteld Huber is een nieuw concept van gezondheid geformuleerd: positieve gezondheid. Naast aspecten die in het medische domein vallen, en die gaan over fysieke en mentale gezondheid, is ook "welzijn" hierbij een belangrijk aspect van gezondheid. Dit valt onder het sociale domein. Als het medische en sociale domein van elkaar weten dat beide aspecten even belangrijk zijn voor de gezondheid van ouderen, kunnen ze elkaar vinden in de samenwerking.’
Zwijnenburg vervolgt: ‘Soms lijkt het of "meedoen" en "welzijn" een kers op de taart zijn, iets extra’s. Maar het is een basis, een kern die mensen nodig hebben om gezond te kunnen leven.’
Marieke Kleiboer: ‘"Meedoen" en "welzijn" zijn geen nice to have, maar een need to have: het zijn de dragers van de samenleving.’ Frans Swinkels: ‘Wij proberen dit soort initiatieven die in de stad ontstaan, groot te maken. Dus minder van bovenaf als een soort masterplan uit te rollen, en meer van onderaf te stimuleren. Het woord ‘uitrollen’ wil ik eigenlijk niet meer horen, in het verleden is gebleken dat dat niet werkt. Je moet wel geloven in de beweging die je aan het maken bent.’
Beluister de podcast op Spotify of Itunes