Experiment CityDeal: Tilburg en Breda betalen soms vaste lasten van gedetineerden

Nieuwsbericht | 11-11-2019 | 07:36

De gemeenten Tilburg en Breda experimenteerden de afgelopen twee jaar met een andere manier van begeleiden van mensen die uit detentie komen. Het experiment is onderdeel van de CityDeal Zorg voor Veiligheid in de Stad en ons traject Betere samenwerking tussen zorg en veiligheid. Doel: detentieschade voorkomen en via die weg de kans op recidive verkleinen. Er bleek nog een wereld te winnen.

‘Zo liepen we in Tilburg tegen praktische zaken aan bij de hulp aan ex-gedetineerden’, vertelt Frans Swinkels, directeur bij de gemeente Tilburg. ‘Bijvoorbeeld dat iemand op vrijdagmiddag vrijkomt, maar pas op maandag bij de sociale dienst terechtkan. Dan gaat het in het weekend al mis.’

Eén nazorgcoördinator

Dat herkennen ze in Breda. ‘Er was vóór de pilot in Breda één nazorgcoördinator voor alle gedetineerden die vrijkwamen’, vertelt Minke Poppens, projectleider in Breda. ‘Die richtte zich vooral op ex-gedetineerden die maatschappelijke onrust kunnen veroorzaken of kampen met complexe hulpvragen die bekend zijn bij de gemeente of een samenwerkingspartner.’

In 2018 keerden in Breda 225 gedetineerden terug uit de gevangenis, in Tilburg waren dat er 368. Mensen met een korte gevangenisstraf waren vaak onvoldoende in beeld. ‘Eenmaal uit de gevangenis zijn mensen in principe zoals iedere andere inwoner’, legt Poppens uit. ‘De inzet is gericht op zoveel mogelijk zelfredzaamheid.’

Beter zicht op hulpvragen van gedetineerden

In het experiment kregen gedetineerden binnen enkele weken na vastname bezoek van het re-integratieteam’, vertelt Manon Pouw, projectleider in Tilburg. ‘Heeft de gedetineerde een hulpvraag op het gebied van werk of schulden? Hoe zit het met huisvesting, relaties en werk?’ De gemeenten werken daarbij samen met partners als de reclassering, maatschappelijke opvang en andere organisaties in het sociaal domein.

Beter zicht op de hulpvragen helpt bij betere zorg gericht op een kansrijke terugkeer in de samenleving, zo is de gedachte. De meeste gedetineerden konden het bezoek waarderen. ‘Ik vond het fijn dat ze kwamen. Dat ze d’r eigen toch druk maken om me, van de gemeente’, aldus een ex-gedetineerde.

Uit het experiment bleek dat 57 procent van de 78 gedetineerden uit Breda die een hulpvraag stelden, geen actueel contact had gehad met de afdeling Werk & Inkomen of Maatschappelijke ondersteuning van de gemeente. Toch was er vaak sprake van een forse ondersteuningsbehoefte op meerdere leefgebieden. ‘Dat bevestigde onze verwachting dat detentie een vindplaats is van kwetsbare mensen die niet altijd zelf hun weg naar de gemeente vinden’, aldus Poppens.

Vier maatregelen

Er werden vier maatregelen ingezet om de kans op een goede terugkeer te vergroten. Zo kunnen mensen die vrijkomen bijzondere bijstand krijgen om de eerste dagen financieel niet in de knel te raken: de kans op recidive is juist de eerste 72 uur het grootst.

Andere maatregelen zijn het versneld herleven van de bijstandsuitkering na detentie, het tijdelijk toepassen van een uitzondering op de kostendelersnorm en het doorbetalen van de vaste lasten tijdens detentie.

‘We willen niet dat ex-gedetineerden zonder geld of onderdak op straat komen’, aldus Pouw. ‘Ze kunnen dan in een negatieve spiraal terechtkomen, met een grotere kans op recidive en overlast als gevolg. We willen hen een basis geven om hun leven weer op te pakken en tegelijk maatschappelijke overlast en kosten verminderen.’

Kosten-batenanalyse

De maatregelen brengen relatief kleine investeringen met zich mee met een mogelijk grote maatschappelijke impact. Dat blijkt uit een kosten-batenanalyse in Breda op basis van de casussen van de betrokken ex-gedetineerden. Ze voorkomen in sommige gevallen ten minste detentieschade, aldus het onderzoek. Poppens: ‘Als we bijvoorbeeld de huur tijdens kortdurende detentie doorbetalen, blijft een huurwoning beschikbaar en is er geen dure maatschappelijke opvang nodig.’

Zorgen de maatregelen er ook voor dat de ex-gedetineerden minder vaak in de fout gaan? ‘Het effect op recidive is in zo’n kort tijdsbestek niet aan te tonen’, aldus Poppens. ‘Wel verkleinen we die kans door mensen beter te ondersteunen op belangrijke leefgebieden. Maar je weet niet altijd of iemand het rechte pad op gaat dóór onze interventies.’

‘Factoren als het krijgen van een kind of een relatie kunnen ook stimulansen zijn om het goede pad te kiezen’, vervolgt ze. ‘Anderen kiezen juist voor criminaliteit. Wel zijn er vaak sleutelmomenten dat mensen open staan voor een leven zonder criminaliteit. Door ze proactief te benaderen, hopen we op die momenten het verschil te maken.’

Geen inkomen, geen woning

Simon (45, fictieve naam) is een van de ex-gedetineerden die meededen aan het experiment. Het re-integratieteam constateerde in de gevangenis dat hij geen inkomen en geen woning zou hebben als hij vrijkwam. Ook had Simon schulden. Het team zorgde voor aanvraag van een bijstandsuitkering die inging op het moment dat hij vrijkwam.

Ook werd hij aangemeld voor begeleiding door Acuutzorg, waar hij nu een zelfstandige woonplek heeft. Daarnaast krijgt Simon ambulante begeleiding om meer structuur in zijn leven te krijgen. Daarna komen schuldhulpverlening en werk in beeld. Het toezicht vanuit de reclassering blijft doorlopen.

Simon is blij met de hulp: ‘Dus ik kwam zeg maar vrij om negen uur en om twee uur had ik een afspraak bij Werk & Inkomen voor mijn uitkering. En ook gelijk een voorschot gekregen. Dat is het probleem van de gevangenis. Je komt naar buiten met treingeld van acht euro en dan moet je het daarmee doen. Ik ken mensen die door dat probleem gewoon weer terugkwamen in de gevangenis. Ik had binnen een week geld van de gemeente.’

Photo up by Matthew Ansley on Unsplash